Tin tức
(Daiphuc corp) - Than hoạt tính (activated carbon – AC) ngày càng trở thành vật liệu không thể thiếu trong xử lý môi trường, công nghiệp thực phẩm – dược phẩm và y tế. Nhờ cấu trúc vi mao quản độc đáo, AC có khả năng hấp phụ mạnh các chất ô nhiễm, kim loại nặng, hợp chất hữu cơ dễ bay hơi, màu, mùi và đặc biệt là các chất ô nhiễm mới nổi như PFAS. Thị trường toàn cầu đang mở rộng nhanh chóng, trong đó Việt Nam có lợi thế nguyên liệu và vị trí ngày càng rõ nét.
Tổng quan thị trường thế giới và khu vực
Năm 2024, thị trường than hoạt tính toàn cầu đạt quy mô khoảng 8,3–8,6 tỷ USD, dự kiến tăng lên xấp xỉ 13 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng bình quân (CAGR) 7–8%/năm. Về sản lượng, tiêu thụ toàn cầu ước khoảng 3,7 triệu tấn năm 2024 và có thể đạt 5,8 triệu tấn vào năm 2030.
Châu Á – Thái Bình Dương hiện chiếm thị phần lớn nhất (40–49%), nhờ quá trình công nghiệp hóa nhanh, nhu cầu xử lý nước cấp, nước thải đô thị, khí thải và ứng dụng trong thực phẩm – đồ uống, dược phẩm. Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và ASEAN là những trung tâm tiêu thụ và sản xuất chính.
Về sản phẩm, than hoạt tính dạng hạt (GAC) chiếm ưu thế nhờ khả năng tái sinh, ứng dụng trong xử lý nước, khí công nghiệp và thực phẩm. Than dạng bột (PAC) phổ biến trong xử lý nước theo chiến dịch. Xu hướng đáng chú ý là sự gia tăng đầu tư vào hệ thống GAC để xử lý PFAS tại Mỹ, EU, Úc, đi kèm chính sách quản lý ngày càng chặt chẽ.
Nguồn nguyên liệu than hoạt tính gồm than đá, gỗ và gáo dừa. Trong đó, gáo dừa được đánh giá cao nhờ tỷ lệ vi mao quản lớn, thích hợp cho xử lý nước uống và dược phẩm. Đây chính là lợi thế cạnh tranh của các quốc gia nhiệt đới, trong đó có Việt Nam.
Tình hình tại Việt Nam
Việt Nam sở hữu nguồn nguyên liệu gáo dừa dồi dào (Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long) và hệ thống doanh nghiệp sản xuất than hoạt tính ngày càng mở rộng, từ quy mô nhỏ đến nhà máy xuất khẩu. Một số doanh nghiệp đã tập trung vào sản xuất than hoạt tính gáo dừa dạng hạt và bột, đáp ứng yêu cầu thị trường trong và ngoài nước.
Về xuất khẩu, sản phẩm than hoạt tính gáo dừa của Việt Nam đã có mặt tại nhiều nước châu Á, đồng thời thâm nhập Mỹ và EU. Ngược lại, thị trường trong nước vẫn nhập khẩu một phần AC thành phẩm phục vụ các ngành công nghiệp đòi hỏi tiêu chuẩn cao như dược phẩm, đồ uống và lọc khí.
Nhu cầu trong nước tăng nhanh nhờ: Đầu tư hệ thống xử lý nước cấp và nước thải đô thị, khu công nghiệp; Ứng dụng trong thực phẩm – đồ uống (khử màu, khử mùi); Xử lý khí thải công nghiệp; Sản phẩm dân dụng lọc nước sinh hoạt.
Cơ hội và thách thức
Nhu cầu xử lý môi trường tăng mạnh: chính sách siết chặt chất lượng nước và không khí, đặc biệt là yêu cầu loại bỏ PFAS ở Mỹ và EU, tạo cơ hội cho than hoạt tính gáo dừa chất lượng cao.
Lợi thế nguyên liệu gáo dừa: Việt Nam có thể xây dựng chuỗi giá trị bền vững từ nguyên liệu – sản xuất – tái sinh.
Tốc độ tăng trưởng thị trường ổn định: toàn cầu CAGR 7–8% đến 2030, mở ra cơ hội xuất khẩu dài hạn.
Dịch vụ tái sinh than hoạt tính: đây là ngách thị trường mới, đặc biệt quan trọng khi than đã bão hòa PFAS cần được xử lý chuyên biệt.
Tuy nhiên, đi cùng với đó là các thách thức về tiêu chuẩn kỹ thuật cao: muốn thâm nhập thị trường EU, Mỹ phải đạt các chứng nhận quốc tế (ASTM, EN) và kiểm nghiệm nghiêm ngặt.
Cạnh tranh quốc tế gay gắt: Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines, Sri Lanka và các tập đoàn lớn đã có vị thế mạnh.
Vấn đề xử lý than đã qua sử dụng: công nghệ tái sinh PFAS còn hạn chế, chi phí cao.
Thiếu dữ liệu thống kê thị trường trong nước: gây khó khăn cho hoạch định chiến lược.
Triển vọng 2025–2030
Trong giai đoạn 2025–2030, thị trường toàn cầu tiếp tục tăng trưởng bền vững, châu Á – Thái Bình Dương giữ vai trò đầu tàu. Các tiêu chuẩn môi trường mới sẽ thúc đẩy nhu cầu than hoạt tính chất lượng cao.
Đối với Việt Nam, triển vọng tập trung nâng cấp sản phẩm AC gáo dừa đạt chuẩn nước uống, thực phẩm – dược phẩm; Phát triển dịch vụ tái sinh than hoạt tính, đặc biệt cho PFAS; Mở rộng thị trường xuất khẩu sang EU, Mỹ, Úc, đồng thời khai thác nhu cầu ngày càng tăng ở ASEAN và Ấn Độ; Đẩy mạnh chứng nhận bền vững, chuẩn hóa chuỗi cung ứng nguyên liệu gáo dừa, nâng cao giá trị thương hiệu “sản phẩm xanh” Việt Nam.
Thị trường than hoạt tính đang trong giai đoạn tăng trưởng nhanh và bền vững, được thúc đẩy bởi nhu cầu xử lý nước, khí thải và thực phẩm – dược phẩm toàn cầu. Với lợi thế nguồn nguyên liệu gáo dừa, Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng, nếu giải quyết tốt thách thức về tiêu chuẩn, công nghệ tái sinh và xây dựng thương hiệu quốc tế.
